MIR-PIB zabiera głos w związku z wieloma pytaniami dotyczącymi pochodzenia martwych moteli wyrzuconych na helską plażę w styczniu.

Wskaźnik wydajności moteli w połowach badawczych statku BALTICA, prowadzonych w pierwszym i czwartym kwartale roku (rejsy typu BITS – Baltic International Trawl Surveys realizowane w ramach Narodowego Programu Zbioru Danych Rybackich) wyraźnie wzrósł w latach 2016-2017, co może oznaczać, że coraz więcej ryb tego gatunku bytuje w polskich obszarach morskich. Należy jednak zaznaczyć, że jednocześnie wzrósł także nakład badawczy (liczba zaciągów w rejsach).

Wzrost liczebności moteli może być pośrednio związany ze spadkiem biomasy stada dorsza wschodniobałtyckiego. Młody dorsz i motela zajmują tę samą niszę ekologiczną.

Doniesienia o spadku zasobów moteli, cytowane przez Stację Morską Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego dotyczą spadku wydajności tego gatunku w połowach badawczych w rejonie Kattegatu (cieśnina pomiędzy duńskim Półwyspem Jutlandzkim a szwedzkim Półwyspem Skandynawskim). Dane z lat 1991-2010 dla innych rejonów (Morze Bełtów, Basen Arkoński) nie potwierdzały takiego trendu.

Źródło: http://www.helcom.fi/Red%20List%20Species%20Information%20Sheet/HELCOM%20Red%20List%20Enchelyopus%20cimbrius.pdf

W efekcie zwiększania liczebności moteli w polskich obszarach morskich, ryby te mogą być częściej przypadkowo przyławiane w połowach komercyjnych, zwłaszcza dorszy i storni.

Obowiązujący od 1 stycznia 2015 r. tzw. zakaz odrzutów, czyli obowiązek wyładunku, wprowadzony rozporządzeniem PE i Rady 1380/2013 w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa nie dotyczy moteli. Natomiast dotyczy gatunków eksploatowanych rybacko, których połowy w Morzu Bałtyckim są limitowane w skali roku (połowy regulowane kwotami), tj. śledzia, szprota, łososia, dorsza, a od 1 stycznia 2017 r. – gładzicy.

Motela do tej pory była stosunkowo rzadkim przyłowem, stąd rybacy mogą mieć uzasadnione wątpliwości jak należy z nimi postąpić. Motela nie jest w Polsce objęta ochroną ścisłą ani częściową na podstawie art. 49 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, ponieważ nie jest gatunkiem zagrożonym. W sytuacji przypadkowego złowienia mało znanej ryby nie jest wykroczeniem ze strony rybaków postępowanie zgodne z zasadami dotyczącymi chronionych gatunków a nakazującymi niezwłocznie wypuścić je do środowiska (§ 20 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 16 września 2016 r. w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa komercyjnego).

Szanse na przeżycie moteli po wydobyciu sieci na pokład i ponownym wpuszczeniu do wody są trudne do oceny przez rybaków. Wątpliwości nie ma jedynie w przypadku osobników śniętych oraz ryb z uzewnętrznionym pęcherzem pławnym lub przewodem pokarmowym.

Motela nie jest gatunkiem handlowym, ale może być przetwarzana na cele niekonsumpcyjne podobnie jak ryby poniżej wymiaru ochronnego objęte obowiązkiem wyładunku (np. pasza dla zwierząt, mączka rybna). W ramach Programu Operacyjnego PO Rybactwo i Morze 2014-2020 przewidziano pomoc finansową na inwestycje w zakresie ułatwiania przestrzegania obowiązku wyładunku wszystkich połowów w ramach priorytetu 1 – promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo, zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy. Inwestycje te niewątpliwie przyczynią się do minimalizacji zjawiska odrzutu wszystkich organizmów wodnych, za wyjątkiem gatunków chronionych, które nie mogą być przetrzymywane – nawet martwe, zbywane, nabywane itd.

Więcej informacji o moteli oraz o danych zarejestrowanych w trakcie rejsów badawczych realizowanych przez MIR-PIB znajdzie się w najbliższym numerze Wiadomości Rybackich (nr 1-2(221)/2018), dostępnych pod koniec lutego br. online na stronie domowej http://rybackie.com.pl/.