• <

Od 13 lipca 2018 roku nowe obowiązki dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy

pc

10.05.2018 04:07 Źródło: własne
Strona główna Prawo Morskie, Finanse Morskie, Ekonomia Morska Od 13 lipca 2018 roku nowe obowiązki dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy

Partnerzy portalu

Od 13 lipca 2018 roku nowe obowiązki dotyczące przeciwdziałania  praniu pieniędzy - GospodarkaMorska.pl

Z dniem 13 lipca 2018 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, za wyjątkiem przepisów dotyczących tworzonego Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Nie jest to akt prawny polskiemu systemowi prawnemu nieznany, zastępuje bowiem dotychczasową analogiczną ustawę z dnia 16 listopada 2000 r. Zakres i powaga zmian normatywnych spowodowała jednak, że zdecydowano się na przygotowanie projektu zupełnie nowej ustawy, a nie gruntowną nowelizację dotychczas obowiązujących przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z dnia 16 listopada 2000 r. Nie mniej jednak, tempo prac nad projektem oraz niektóre jego rozwiązania mogą budzić uzasadnione wątpliwości, zwłaszcza w świetle regulacji tak silnie ingerującej w sferę majątkową podmiotów prawa i powodującej wysokie ryzyko odpowiedzialności administracyjnej i karnej.

Kluczowe zmiany

Początkowo sam projekt, a teraz już uchwalona ustawa budzi liczne wątpliwości i pytania, które mimo zakończonych prac nie tracą na aktualności. Ustawa rozszerza krąg podmiotów zobowiązanych do stosowania środków przeciwdziałania praniu pieniędzy m. in. o przedsiębiorców, którzy wykonują lub przyjmują płatności w formie gotówkowej w wysokości co najmniej 10.000 euro, ale głównie dlatego, że zwiększa w sposób istotny dotychczasowe obowiązki przedsiębiorców w tym zakresie i w sposób niebotyczny podwyższa grożące kary pieniężne.

Wśród rozwiązań, które proponuje ustawa wskazać można te dotyczące:

  • nowych kategorie instytucji obowiązanych,
  • obowiązków instytucji obowiązanych, w tym w zakresie stosowania środków bezpieczeństwa finansowego,
  • zadań Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego,
  • mechanizmów przygotowania krajowej oceny ryzyka,
  • utworzenia Centralnego Rejestru Beneficjenta Rzeczywistego,
  • gromadzenia przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej informacji potrzebnych do wypełniania przez niego zadań ustawowych, ich ochrony oraz udostępniania tych informacji innym podmiotom,
  • kontroli instytucji obowiązanych,
  • sankcji administracyjnych i rozwiązań karnych nakładanych na instytucje obowiązane nieprzestrzegające obowiązków nałożonych ustawą.

Przyczyny wprowadzenia zmian

Konieczność uchwalenia przedmiotowej ustawy wynika z potrzeby doprowadzenia do zgodności prawa polskiego z regulacjami unijnymi, w tym konieczności wdrożenia wymogów określonych m. in. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającą rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE.

Sama dyrektywa stanowi, że oprócz dalszego rozwijania instrumentów prawno-karnych na szczeblu Unii, niezbędne są ukierunkowane i proporcjonalne działania zapobiegające wykorzystaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu na poziomie krajowym. Niestety, pośpiech legislacyjny jest widoczny podczas analizy poszczególnych rozwiązań, co z bardzo wysokim prawdopodobieństwem spowoduje przyspieszoną konieczność nowelizacji dopiero co uchwalonej ustawy.

Wejście w życie przepisów, a nowe niejasne obowiązki

Zasadniczo ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Wydaje się, że przede wszystkim z perspektywy podmiotów, na które zostaną nałożone nowe obowiązki, jest to termin niewątpliwie za krótki. Uskutecznienie zmian wynikających z ustawy wymaga znacznych nakładów pracy i odpowiedniego czasu. Niezbędna m. in. jest zmiana w zakresie systemów IT, systemów stosowanych do przeciwdziałania praniu pieniędzy, procedur operacyjnych i obsługi świadczeń, a także procesu szkoleń wewnętrznych działań dostosowawczych systemów bankowych. Zbyt krótki termin dotyczy również realizacji obowiązku informacyjnego w stosunku do Generalnego Inspektora, ponieważ wynosi zaledwie 7 dni.

Ustawa zawiera przy tym szereg nieprecyzyjnych definicji i niejasnych uregulowań normatywnych. Wystarczy wspomnieć o nieprecyzyjnej definicji samej instytucji zobowiązanej, co przecież stanowi punkt wyjścia dla stosowania ustawy. Prawidłowa identyfikacja instytucji wchodzących w zakres podmiotowy aktu normatywnego jest niezwykle istotna, ale wobec wielu odwołań do innych aktów prawnych również niełatwa. 

Podobnie jest z definicją klienta, która pozostawia pole dla interpretacji, czy za klienta można także uznać użytkownika tzw. karty przedpłaconej (prepaid). Nie do końca jasna jest również definicja legalna transakcji okazjonalnej - przez taką uznaje się transakcję nieprzeprowadzoną w ramach stosunków gospodarczych. Pojawia się jednak pytanie, czy ustawodawca miał na uwadze stosunki gospodarcze związane z główną działalnością podmiotu czy działalnością jakąkolwiek. Wydaje się bowiem, że każda czynność wykonywana okazjonalnie powinna być analizowana pod kątem tego, czy spełnione są przesłanki dla uznania jej za działalność gospodarczą na gruncie podatku od towarów i usług, a sam fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez osobę fizyczną nie jest decydujący w tym względzie. Również w zakresie czynników ryzyka można odnieść wrażenie pewnego uogólnienia, nieprecyzyjności, a w tym i niespójności z regulacjami unijnymi.

Wiele do życzenia pozostawia także instytucja stosowania uproszczonych środków bezpieczeństwa finansowego, co ostatecznie może doprowadzić do wątpliwości w ustaleniu jakie środki bezpieczeństwa mają być uproszczone lub chociażby jak uproszczenie stosować. Ciekawym zagadnieniem są również kryteria, jakie spełniać musi kandydat na Generalnego Inspektora - będzie musiała to być osoba wyróżniająca się m. in. "nieskazitelną postawą patriotyczną". Niewątpliwie jest to jeden z tych elementów, który stwarza pole do pozamerytorycznych ocen kandydatów na stanowisko. Można jednak przypuszczać, że to akurat nie jest wynik niedopatrzenia legislacyjnego.

Utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych

Największą nowością proponowanych przepisów jest utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. W Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych, dla którego organem właściwym będzie minister właściwy do spraw finansów, gromadzone będą informacje umożliwiające identyfikację beneficjentów rzeczywistych, a więc osób fizycznych, które faktycznie czerpią korzyści z działalności danego podmiotu, który posiadają lub kontrolują. Rejestr będzie jawny. Jak już wyżej wspomniano, regulacja ustawowa w zakresie dotyczącym Rejestru wejdzie w życie w terminie późniejszym, tj. po 18 miesiącach od dnia ogłoszenia. Mimo to, pozostają uzasadnione obawy co do rzeczywistej przydatności tego narzędzia oraz samego przygotowania struktur gospodarczych na jego wdrożenie. Otwarta pozostaje kwestia czy państwo jest technologicznie i informatycznie przygotowane na przyjmowanie do znaczącej ilości danych. Trudno jest obecnie ocenić faktyczną przydatność rejestru dla potrzeb doradztwa transakcyjnego instytucji obowiązanych, szczególnie biorąc pod uwagę, że odpowiedzialność za nierzetelną i nieprawidłową identyfikację beneficjenta rzeczywistego poniesie właśnie ta instytucja, na której spoczywa obowiązek jego ustalenia. Mimo więc teoretycznej przydatności takiego nowego narzędzia weryfikacyjnego, nie są znane ani jego założenia techniczne, ani instytucja odpowiedzialna za jakość przechowywanych danych, ich aktualność i prawdziwość.

Nałożenie przy tym obowiązku skutecznego ustalenia beneficjenta rzeczywistego teoretycznie zasługuje na aprobatę, przy założeniu jednak, że istniałyby źródła umożliwiające identyfikację w sposób nie budzący wątpliwości.

Natomiast wobec wskazanych braków regulacyjnych, w tym narzędzi weryfikacji prawdziwości danych podawanych do rejestru oraz problemu z samym ustaleniem niezbędnych informacji, instytucja rejestru może przynieść więcej problemów niż korzyści.

Uprawnienia Generalnego Inspektora

W tym miejscu poważne zastrzeżenia budzi bezpieczeństwo przetwarzania zgromadzonych danych i spełnienia licznych wymagań z tym związanych. Kwestia ochrony danych osobowych dotyczy także uprawnień samego Generalnego Inspektora, który uprawniony jest do zbierania i wykorzystywania informacji zawierających dane osobowe oraz przetwarzania ich nawet bez wiedzy i zgody osoby, której dotyczą. Spowodować to może dość istotne problemy i wątpliwości na gruncie ustawy o ochronie danych osobowych.

Pozytywnym aspektem nowych przepisów jest doprecyzowanie zakresu regulacji ustawy, która obejmie stowarzyszenia i fundacje. Podmioty te są bowiem łatwym obiektem prób legalizacji środków pochodzących z działalności o charakterze przestępczym jako podmioty z zasady mniej kosztowne, preferencyjnie traktowane w sferze podatkowej i ułatwiające działalność bardziej niż spółki prawa handlowego.

Kryptowaluty po raz pierwszy w polskich przepisach

Ponadto, jest to pierwszy akt prawny w Polsce, w którym zawarto definicję waluty wirtualnej. Obejmuje ona nie tylko kryptowaluty, takie jak np. bitcoin, ale i scentralizowane waluty wirtualne. Niewątpliwie wobec poszerzającej się strefy obrotu tego rodzaju środkami, konieczne jest wyjście naprzeciw takim zmianom technologicznym i podjęcie wszelkich możliwych działań zapobiegających nadużyciom stąd płynącym. Oczywiście nie powinno być złudzeń, że pełna kontrola nad zjawiskiem jakim są tzw. waluty wirtualne, jeśli w ogóle jest możliwa, to wymaga dużo większego i bardziej kompleksowego nakładu pracy. Nie mniej jednak jest to już pierwszy krok w tym kierunku. Oznacza to, że giełdy walut wirtualnych oraz podmioty, które je stosują, będą musiały wdrażać wobec swoich klientów środki bezpieczeństwa finansowego zgodnie z ustawą, tak samo jak i inne instytucje obowiązane. Umożliwi to monitorowanie transakcji w celu wykrycia tych podejrzanych, mogących mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. Spodziewać się można, że takie rozwiązanie ustawowe pozwoli zidentyfikować podmioty zajmujące się walutami wirtualnymi, a może nawet wyeliminuje te, które nie tylko nie będą zdolne sprostać szeregowi obowiązków ustawowych, ale obawiać się będą sankcji stąd płynących.

Kary i sankcje

Przepisy ustawy wprowadzają także kompleksowe rozwiązanie dotyczące kar i innych środków nakładanych na instytucje obowiązane za naruszenie ustawy. Rozszerzono katalog kar administracyjnych, rodzajów naruszeń przepisów o przeciwdziałaniu praniu oraz finansowaniu terroryzmu, za które może nałożona zostać kara administracyjna, uszczegółowiono przesłanki mające wpływ na wysokość sankcji, wprowadzono możliwości odstąpienia od nałożenia kary oraz nałożenia kary pieniężnej na osoby sprawujące funkcje zarządcze w instytucjach obowiązanych. Ustawa podwyższa górny próg kary pieniężnej do 5 mln euro albo do 10 % rocznego obrotu. Co więcej, nawet do 1 mln zł może sięgać kara nakładana na członka zarządu odpowiedzialnego za wykonanie obowiązków ustawowych w okresie, w którym doszło do naruszeń ze strony instytucji obowiązanej. Przy sformułowanych w sposób ogólny zarzutach, prowadzić to może do dowolności interpretacyjnej organów uprawnionych do stosowania kar.

Podsumowanie

Szeroki dostęp do danych przez organy państwa może być aspektem pozytywnym funkcjonowania instytucji państwowych i podmiotów rynkowych, z założenia bowiem wzmacniana jest w ten sposób ochrona obywateli. Zabezpieczone to musi być oczywiście całym arsenałem regulacji, kar i zasad, jednakże dokonywanie takich zmian w pośpiechu, bez głębokiej refleksji nad możliwościami i skutkami planowanych rozwiązań może doprowadzić do wręcz odwrotnych efektów. Biorąc pod uwagę wszystkie wątpliwości i nieścisłości nowego aktu normatywnego, należy mieć nadzieję, że przemyślane wdrożenie i stosowanie tych regulacji przełoży się finalnie na wdrożenie skuteczniejszego procesu wykrywania przestępstw prania pieniędzy, a nie jedynie przysporzy dodatkowych problemów przedsiębiorcom obowiązanym.

Radca Prawny Mateusz Romowicz

Aplikant radcowski Żaklina Rogozińska

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie kancelaria-gdynia.eu, www.prawo-korporacyjne.pl.

Partnerzy portalu

legal_marine_mateusz_romowicz_2023

Dziękujemy za wysłane grafiki.